▲

» Boeken » Al deze Stenen voor Sparen en Lenen » Hoofdstuk 2 » Pagina 14-16

2. Het ontstaan van coöperatieve banken in Nederland

Centrale Banken

Zoals we eerder hebben gezien, is de oprichting van een centrale bank van essentieel belang voor het gedurende langere tijd goed functioneren van kleine plaatselijke banken.
De tweedeling over de rechtsvorm is er in eerste instantie de oorzaak van dat er twee centrale banken ontstaan. Op 12 juni 1898 passeert de oprichtingakte van “De Coöperatieve Vereniging van Raiffeisenbanken en Landbouwverenigingen te Utrecht”. Op dat moment zijn daarbij 5 leenbanken aangesloten (Uithoorn, Wognum, Berkhout, Netterden en Angerlo). Zowel deze centrale als de daarbij behorende banken zijn opgericht volgens de coöperatiewet van 1876.
Op 24 december 1898 was het zover dat ook de andere banken over een centrale bank konden beschikken. Op die datum werd opgericht “De Coöperatieve Centrale Boerenleenbank, gevestigd te Eindhoven”. Deze centrale zou in principe alle banken toelaten, ongeacht of ze met Koninklijk Besluit of volgens de coöperatiewet waren opgericht. De meeste van haar leden bij de oprichting, waren erkend bij Koninklijk Besluit, maar de centrale bank zelf verkoos oprichting via de coöperatiewet.

Wenken voor bestuurders.

Later sloten zich bij beide centrales zowel Koninklijk goedgekeurde als banken volgens de coöperatiewet aan. Uiteindelijk hebben alle banken een notariële inschrijving gekregen.
Het is dus zeker niet zo, dat het verschil tussen Boerenleenbanken en Raiffeisenbanken zou berusten op verschil in godsdienst. De Boerenleenbanken met een centrale in Eindhoven zouden dan voor de “katholieken” zijn, de Raiffeisen centralebank in Utrecht voor de “overigen”. Het is de eerder genoemde strijd om de rechtsvorm die de bron is van de splitsing. In de loop van de tijd ging ook de afstand een rol spelen. Banken in het zuiden sloten zich aan bij Eindhoven, banken in het noorden en midden van het land bij Utrecht.
In een tijd dat de verbindingen nog te wensen over lieten, een logische ontwikkeling. Door de spreiding van de godsdiensten over ons land werd daardoor echter weer het eerder genoemde misverstand aangescherpt.
Het zou tot 1972 duren voor de twee centrale banken besloten tot fusie en de Centrale Rabobank ontstaat.

Landelijke aankondiging fusie.

In 1904 werd nog een 3e centrale bank opgericht: de “Coöperatieve Centrale Christelijke Boerenleenbank te Alkmaar”. Deze centrale ontstond uit een afsplitsing van een aantal banken in Noord-Holland (o.a. Bovenkarspel) van de centrale bank in Utrecht. De oorzaak van deze afsplitsing is te vinden in een wijziging van de aansprakelijkheid die voor de Utrechtse banken werd doorgevoerd. De tot dan toe geldende onbeperkte aansprakelijkheid werd veranderd in een beperkte. De afsplitsende banken vonden dat in strijd met de beginselen van Raiffeisen. Maar het aantal leden bleek uiteindelijk te klein voor een solide basis. In 1924 wordt deze centrale weer ontbonden en verdelen de leden zich over de centrales in Utrecht en Eindhoven.

Voor een goed begrip nog even een aantal kenmerken van de rol van de centrale bank op een rij.
Plaatselijke banken zijn juridisch geheel zelfstandig. Zij voeren een geheel eigen beleid, in samenspraak tussen Bestuur en directie. In dat Bestuur zitten vertegenwoordigers van de plaatselijke gemeenschap. De uitvoering van het beleid wordt gecontroleerd door een Raad van Toezicht, die ook uit de eigen gelederen voortkomt.

De centrale banken zijn, opnieuw in coöperatieve vorm, in het leven geroepen door de plaatselijke banken om een aantal taken die de mogelijkheden op plaatselijk niveau overstijgen, uit te voeren. Daarbij valt in de eerdte plaats te denken aan een functie als bank, waar overtollige gelden tijdelijk kunnen worden gestald en waardoor ook een onderlinge garantieregeling kan worden uitgevoerd. Andere taken liggen bijvoorbeeld op het terrein van studie en advisering over economische en bancaire ontwikkelingen.

In opdracht van de Nederlandse Bank, houdt de centrale bank met hulp van een accountantsdienst, toezicht op de aangesloten banken.

Kwitantie voor toetreding tot de Centrale Raiffeisenbank in Utrecht.

 

---