» Historie
» Beknopte Kroniek der Gemeente Andijk
» 19
» Pagina 135-139
19. Begravenissen voorheen en thans
Van een bruiloft naar een begravenis is een hele stap; veel mensen ontkomen nog wel aan een huwelijk, maar aan de dood ontkomt niemand. De
dood is als het ware baas over ons leven, dus we moeten hem wel gedenken.
De ceremonies, die na het overlijden van een persoon werden en worden in
acht genomen verschillen hemelsbreed.
Ter vergelijking het volgende.
Als vroeger volwassen personen waren overleden, werd het overlijdensbericht gebracht door vrouwen, in het zwart gekleed met kapers
of kappen op. Die vrouwen zorgden ook voor dragers die uit de volwassen
mannelijke personen der naaste buren gekozen werden en hielpen verder in
het huishouden van het sterfhuis, waar na de begrafenis, als er geen geld
voor het dragen werd betaald, een koffiemaaltijd werd aangericht.
Was de overledene bemiddeld, dan werden arme menschen, die hiervoor geld ontvingen,
gevraagd; dezen werden evenwel niet “om de koffie genodigd”, zoals men in Andijk zegt.
Woonde de overledene niet ver van het kerkhof, dan werd hij of zij er heen gedragen; was de afstand daarentegen groot, dan werd de kist op een
boerenwagen geplaatst en de naaste vrouwelijke familie zette zich daar op
(op de kist n.l) met het gezicht naar de zee en de bovenste rok over het hoofd; het naaste mannelijk familielid (man of zoon) zat bij de
voerman op den bok.
De verdere familie volgde per wagen, of, zo die er niet was, tevoet. Een eigenaardige plicht hadden in de Middeleeuwen die
vrouwen met hun kappen op. Zij zorgden namelijk door vreselijk hard te
huilen en te krijsen, voor het uiterlijk vertoon van rouw. Vandaar de naam “huilebalken”. Overleed een jonger iemand, dan werd dit door
twee meisjes aangezegd; de jongelui uit de buurt waren dan dragers.
Het geheel anders is het tegenwoordig. Ook Andijk kant thans zijn
georganiseerde begrafenisvereniging , waarbij ieder is aangesloten.
Overlijdt iemand dan geeft men aan die vereniging daarvan kennis. De “ondernemer” komt aan het sterfhuis en als U hem opgeeft waar
aangezegd moet worden en U geeft hem de adressen die buiten de plaats
wonen, hoeft U niets meer te doen. De ter aardebestelling heeft thans
evenals het trouwen in klassen plaats. Al naar de klasse, waarin iemand
begraven wordt, komt de uitvoering der “rouwkaarten” De “dragers (vaste personen aan de vereniging verbonden) vertonen in hun
uniform ook de klasse waarin iemand ter aarde wordt besteld.
De “aanspreker” zoals de ondernemer ook genoemd wordt, zorgt voor
de kist, het graf -zo er tenminste geen familiegraf is- de lijkauto en de
nodige volgauto's of rijtuigen. Door de tijdsomstandigheden
(benzinegebrek) kan immers de auto niet rijden en gaat alles per rijtuig.
Bij de begrafenis loopt de aanspreken vóór de lijkauto, de dragers er
achter; allen keurig in het zwart gekleed met hoge hoeden op.
