» Religie
» Buurtjeskerk
Rechtzinnig of Vrijzinnig
De Hervormde Gemeente van Andijk – dus de Buurtjeskerk – was sinds het midden van de 19e eeuw een
Vrijzinnige gemeente; toch is ze dit niet altijd geweest.
Ondanks zorgvuldige naspeuringen is nu niet meer na te gaan wanneer en onder welke predikant de gemeente
is ‘omgegaan’.
In de kerkenraadnotulen van 1690 staat te lezen dat ene Jacob Jansz.“geboortigh van Blockdijk
uit Meniste (Doopsgezinde) ouders” verzocht had belijdenis in de Buurtjes Kerk te mogen
doen, hetgeen tenslotte door de kerkenraad werd toegestaan omdat hij “rechtsinnigh was
bevonden.”
Evenzo ging het in 1728 met Grietje Claesz, ‘huysvrouw’ van Pieter Jacobse die eveneens van huis uit
Mennoniet was en ook haar werd “de belijdenisse van de christelijke gereformeerde godsdienst
afgenomen,” daar de mannenbroeders vonden dat ook zij “regtsinnig” was.
Volgens uitlatingen in de 50er jaren van de vorige eeuw van de schrijver C. Sluijs Gzn., zou men er
van uit kunnen gaan dat Ds. van den Berg (1804-1821) de laatste rechtzinnige predikant van Andijk is
geweest, maar dat is toch niet helemaal met zekerheid te stellen, want tijdens de ambtsperiode van
zijn opvolger Ds. van Spall wordt in de verslagen nog niets over veranderingen van modaliteit vermeld.
Dit is trouwens ook niet het geval met Ds. van der Zee die na Van Spall in 1829 de Andijkse preekstoel
besteeg – waarna hij er 25 jaar later, in augustus 1854 letterlijk weer werd afgezet. Uit de notulen
van de kerkenraad blijkt dat dominee Van der Zee na zijn aantreden al spoedig problemen had in zijn
nieuwe gemeente en vooral met de eerste ‘afgescheidenen’ of althans met mensen die zich niet meer met
de gang van zaken in de Nederlandse Hervormde Kerk konden verenigen.
Wanneer hij bij enige van die ‘dwepers’ op huisbezoek kwam, werd hem soms botweg het gat van de deur
gewezen en toegevoegd dat hij bij hen in het vervolg “geen boodschap meer had!”
Dominee Van Spall vermeldt niets over moeilijkheden, zodat we mogen aannemen dat hij als predikant nog
wel algemeen geaccepteerd werd en hieruit zou men dus de conclusie kunnen trekken dat de Weleerwaarde
Heer Van der Zee geen echte rechtzinnige predikant is geweest.
Zijn opvolger werd Ds. Van Campen (1859-1865) en als we de kerkenraadsnotulen lezen die door deze
predikant zijn geschreven, kunnen we gerust aannemen dat deze voorganger uit volle overtuiging vrijzinnig
was. Ook zijn houding in de zaak tegen de rechtzinnige godsdienstonderwijzer Van Griethuijzen, die na
zijn ontslag rustig doorging met catechiseren, wijst zeker in die richting. Aan de andere kant blijft
het wel opmerkelijk dat dominee Van Campen tot de vrijzinnige richting behoorde omdat hij immers werd
beroepen vanuit Opperdoes; een zeker in die dagen zeer behoudende gemeente...
De predikanten die naderhand de Hervormde Gemeente van Andijk hebben gediend kunnen allen tot de komst
van de dominee-dichter Geert Boogaard rond 1961, tot de vrijzinnige vleugel van de Hervormde Kerk
gerekend worden. De meesten kwamen er ook openlijk voor uit en dat was zeker nog het geval met Ds. Van
der Poel.
De meeste jongere predikanten van tegenwoordig wensen niet meer tot een bepaalde richting gerekend te
worden en zij presenteren zich zelfverzekerd als voorgangers in de Protestantse Kerk in Nederland,
zonder persoonlijke kleur. De gemeenteleden moeten voortaan maar voor zichzelf uitmaken òf- en
in welk hokje zij hun voorganger willen stoppen of welk etiket zij hem of haar nog wensen op te plakken.
Jan Nijboer,
‘Hervormde Pastorie’,
Andijk, september 2005.
