▲

» Diversen » Krantenknipsels » Dagblad voor West-Friesland, 9 november 1977

Piet Kistemaker zette de Kooimannen "op 'n rijtje"
(Dagblad voor West-Friesland, Jac Groot, 9-11-1977)

Speurtocht van jaren in boek vastgelegd

Piet Kistemaker, wonende aan de Middenweg te Andijk is ondanks zijn vijfenzeventig jaren een "doenig manje". Hij heeft al lang geleden zijn kruidenierszaak aan de kant gedaan en heeft nu zijn handen vrij voor zijn hobby's. Dat zijn er vele, maar de meest in het oog springende zijn wel de historie van West-Friesland, de genealogie en.... fietsen.

Wat dit laatste betreft: hij is gehandicapt wat zijn gezichtsvermogen betreft, maar omdat voorzichtigheid volgens Kistemaker nog altijd de moeder van de porseleinkast is, mag hij worden gerekend tot de weggebruikers die altijd alle eer aan anderen gunnen. Dat wil zeggen: hij staat nooit op zijn ponteneur als fietser, want hij weet, dat hij het tegen een auto moet afleggen. En dan helpt het weinig of je in je recht staat of niet....

Maar taai is Kistemaker bijzonder. Zo presteerde hij het onlangs nog "even" rond het IJsselmeer te fietsen, zonder ergens te overnachten. Het was wel de bedoeling om de nacht door te brengen bij een familielid, maar die was niet thuis en het was te laat om nog een hotel op te zoeken. Toen is Kistemaker maar rustig - vooral rustig - doorgefietst naar huis.

Wat zijn hobby voor de historie betreft: hij heeft de stoot gegeven tot de oprichting van de vereniging "Oud Andijk", hij schreef een boekje over dat wonderlijke dorp en hij stelde bundeltjes samen als "Andijk in oude ansichten" en "Kent u ze nog, de Andijkers?".
Voorts is hij een groot stimulator geweest bij de totstandkoming van de roemruchte film van het Historisch Genootschap "Oud West-Frieslard", welk genootschap hem naderhand voor al zijn activiteiten heeft beloond door hem te benoemen tot lid van Verdienste.

En nu zijn activiteiten op het gebied van de genealogie (de kennis der geslachten). Kistemaker heeft "half Andijk", wat de autochtone bevolking betreft, op kaart in overzichtelijke bakken staan en zijn laatste prestatie op genealogisch gebied is het samenstellen van een boek dat helemaal alleen gaat over het geslacht Kooiman, dat oorspronkelijk stamde van de eendekooi bij De Knokkel. Die kooi is gesticht in 1640, maar al lang verdwenen. Er rest helemaal niets meer.... Kistemaker heeft zijn boek - dat 116 pagina's telt - laten maken bij de drukkerij van de Westfriese Werkplaats te Hoorn in een oplaag van vierhonderd exemplaren, maar het ziet er naar uit, dat er spoedig een tweede druk moet komen.

Piet Kistemaker is een rasechte Andijker, zijn moeder heette Kooiman. Vandaar...
Al in de veertiger jaren heeft bij samen met mr. A. K. Vink te Bussum de Kooimannen (KooyMannen, Cooymannen) uitgezocht tot de Burgerlijke Stand werd ingesteld, dat wil zeggen tot 1812. Pas in de laatste jaren is de zaak gecompleteerd door onderzoek in de burgerlijke stand, in notarisprotocollen te Haarlem en door vele schriftelijke én mondelinge informatie bij vele Kooi(y)mannen en aanverwanten.

Van oorsprong zijn de Kooymannen protestant. Eerst waren ze lid van de toengeheten gereformeerde kerk. Na 1815 werd dat Nederlands hervormd. De meesten zijn tot die kerk overgegaan. Een kleiner deel werd in 1834 "afgescheiden" of "gereformeerd".
In de volksmond heette dat "fijn". Die "fijnen" splitsten zich naderhand weer in allerlei kleine groepjes.

Huwelijken met katholieken kwamen vroeger niet voor. Dat werd van beide kanten tegengegaan. Pas in de laatste jaren zien we gemengde huwelijken. "Kooiman" is, evenals Tuinman, Veerman, Buisman, Kofman, Bootsman, etc. een beroepsnaam. Een "kooiman" was iemand die eenden en ander gevogelte ving in een kooi. Geen kooi met tralies, maar een bosje met daarin een vijver waaruit enkele smalle slootjes de vogels, die op de vijver neerstreken, voerden naar de vangpijp en.... de dood. Zulke kooien waren er langs de hele kust, van Noorwegen tot Noord-Frankrijk. De kooiboer, die het werk uitvoerde, heette in Holland Kooiman, in Brabant Kooymans, in Friesland Kooiker, Kooistra of Van der Kooi.

Wat betreft de Kooimannen, ze stammen lang niet allemaal uit West-Friesland, want er zijn uitgebreide families Kooiman in de Biesbosch en omgeving en ook op Texel en Terschelling.

In West-Friesland waren vier kooien. Die waarvan de door Kistemaker opgespoorde Kooimannen stammen stond dus aan de Knokkel. Meestal leverde een eendekooi niet genoeg revenuën op om daarvan te kunnen leven. Dan was de kooiboer tevens veehouder.

De laatste tijd zijn er diverse kooien in handen gekomen van de vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten en dan wordt een kooiboer een gesalarieerde kracht, die zich niet meer met vangen en verkopen van eenden hoeft bezig te houden, maar de vogels "ringt" en dan weer loslaat.

Van héél ver....

Door dat "ringen" kwam men aan de weet, dat bij de "zomertrek" de eenden heel uit de Oeral en Moermansk kwamen en bij de "wintertrek" notabene uit Senegal (West-Afrika).
Hoeveel vogels er per jaar werden gevangen? Laat ik als voorbeeld de nog "actieve" kooi te Zwaagdijk nemen. Daar worden gemiddeld een vierduizend eenden per jaar gevangen. Als we nu rekenen, dat de doorsneeprijs zes gulden is, dan valt het te begrijpen, dat een "kooiboer " van zijn kooi alleen niet kon leven. Want van de opbrengst moeten natuurlijk de bedrijfsonkosten worden afgetrokken.

Wat nu de kooi te Andijk betreft, hwt schijnt dat ze in de vorige eeuw reeds als bedrijf is verdwenen. Het land werd geëgaliseerd voor de tuinbouw. Door de ruilverkaveling van 1975 werden de laatste sporen uitgewist. Ten westen van de plaats waar het kooihuis heeft gestaan is nu het garagebedrijf Karreman gevestigd.

Driehonderd

Het boek van Kistemaker omvat ruim driehonderd Kooimannen met daarbij vermeld met wie ze zijn getrouwd, hun nakomelingen en eventueel wanneer ze zijn gestorven. Dat alles nauwkeurig met data er bij vermeld.
Het ligt voor de hand, dat Piet Kistemaker enorm veel werk heeft verzet om dit boek gereed te krijgen. Hij is talloze malen naar het rijksarchief te Haarlem gereisd, hij heeft de burgerlijke stand van talrijke gemeenten "omgeploegd", hij werkte zich door gortdroge notarisprotocollen en won bij allerlei particulieren, die in deze materie zijn geïnteresseerd, inlichtingen in.

Of hij nu op zijn lauweren gaat rusten? Helemaal niet, want het is de bedoeling, dat er ook een dergelijk boek over de echte Andijker families Groot, Tensen en Mantel zal verschijnen. De "grondstoffen" staan al in de kaartenbakken bij Kistemaker.

 

---

© 2001-2024 | Sitemap | Contact