» Diversen
» De Speelwagen
» 1952
» No. 1
» pagina 25-27
Eerder verschenen in 'De Speelwagen',
7e jaargang,
1952,
No. 1,
pagina 25-27.
Uitgave: Historische Genootschappen in Hollands Noorderkwartier.
Auteur: Joh. Kuiper.
In een oud houten brandspuitenhuisje staat de spuit van Hoogwoud. De mensen in het dorp
zijn bezig met hun gewone dagelijkse arbeid. Velen zijn zelfs een groot stuk van huis aan
het werk of staan achter op het land van de een of andere boer; ook de brandroeper van
Hoogwoud is achter op 't land „an 't grippelen!”
Deer komt ien, twei, drie een vrouw anhollen nei de vrouw van de brandroeper, (zo hard heb
ze laupen, dat er hart ervan bonst) mit de boskip dat er brand is bai Tames Groot. Alles
gaat zo snel in z'n werk, dat de vrouw van de brandroeper zonder te reseleveren, de
„toeter pakt” en 't durp invliegt en tegelaikertaid skreeuwt: „brand!
brand!” Een smid is an 'n peert te beslaan; hai leit 't peert 't peert en vliegt nei
't spuithuissie, een skilder staat juist te vurven an un dakgoot en kantelt van schrik
meist mit trap en al ondersteboven om nei de brand toe te vliegen; de boere en 't
werkvolk, dat bei huis is, vliegen der ok op of en so is er gauw een sootje volk
beimekaar; d'ien in z'n schildershemd, d'aar nag mit z'n skoosvel om z'n laif. Da's den de
smid, die 't peert van Kees Toerreppel zonder aizers staan liet, dat komt strak wel, eerst
nei de brand van Tames Groot.
Weer is de sleutel, weer is de sleutel, deer komme ze der almee; ze gooie de deur open en
rennend gaan ze mit de spuit nei 't „fikkie” bai Tames. Gelukkig weunt de
brantmeister vlakbei, sodat die er ok direct bai is mit z'n brandweerstok. Mit grote haast
wordt de slang uitrolt en gaat de are slang al in het water van de Dierringer sloot! Hai
is er nag kwalik in of de brandmeister skreeuwt al: „Eerste kwartier pompen!” De
slangehouwers benne an de slang en de man, die de brand „uitspuite” moet, richt
de vervaarlaike straal op 't vuur! Ondertaid benne echter de vrouwe ok an komme laupe om
nei de brand te kaiken. Ok natuurlik in der gewone kleidai, d'ien mit de hul op, d'aar mit
un kaper op en ok nag ientje, die juist om de thee most en de kap ervor opzet had; maar
eerst most ze toch nag efies nei de brand kaike. En so staan der een heel sootje vrouwen
bai mekaar nei de brand te kaiken en te beprate. „Tweide kwartier,” skreeuwt op
de weg de brandmeister, „d'are magge roste.” De pliesie van Hoogwoud is erok bai
en hai moet oplette, dat de pompers op er post blaive, want 't is nau gien brandspuit
probere maar dut is nou 'n echte brand, sodat de lui die altaid bei de brandweer benne,
nou niet weglaupe magge. En de diender is in sokke gevalle niet gemakkelijk, en siet er
mit z'n grote snor gevaarlijk uit. De vrouwen hewwen 't maar altaid nag over de brand. Hoe
zou 't komme wese? Maid kaik 't toch erus brande, wat 'n miserabele brand ei; kaik deer
valt 't dak, ze houwe 't nooit meer, 't is verloren mit Tames z'n boeltje!
Ok 't skool is ondertaid uitkommen en de skooljo's vliegen nei de brand, maar de
durpspliesie houdt ze op eerbiedige afstand en skreeuwt mit vervaarlaike stem dat ze
achteruit moette. Ze hewwe d'r wainig zin in, maar da's niks, de man mit de straalpaip
draait effies zun paip om en spuit de jo's een straal water in d'r gezicht, dat ze als de
duvel weghollen mit 'n natte broek. Deer hewwe ze respect voor en de straalpaiphouwer
richt z'n paip weer op de brand. Onderwail wordt de brand minder, houwe kenne ze 't toch
niet meer en 't hele sootje lait al an de grond. De pompers benne lauf van 't pompen en
dat weet de brandmeister ok en deerom graipt ie gauw nei z'n tas, deer zit 'n fles ouwe
jenever in en hai roept de manne bai mekaar, vult 't glasie mit jenever en geeft 't de
eerste man; die geeft 't weer an 'n aar en ok die leegt 't gevulde glasie in ien teug.
Allemaal drinken se uit utselfde glasie, maar „ok de pliesie mient dat ie wel een
slokkie verdient heb”. Dat is ok so, want de brantmeister vergeet ok hem niet.
„Denk om je snor,” zegt de spotter, maar deer lacht ie om al hangt ie ok half in
't glasie. „Nou nog effies pompen
jo's,” sait de brantmeister, „want as er veneivend wint komt dan mogte de vonke
nei 'n aar huis overwaaie en 't moet sovul mogelaik uitdauft wese.” En weer gaan ze
pompen, maar niet so hart meer, want 't is nau meist wel oflaupen. Aindelik zait de
brandmeister: „nou kenne we wel uitschaie, der blaive der nag een paar achter voor de
nacht.” Ok de diender sel der maar solang bai blaive! „Ik breng jullie strak nog
wel 'n slokkie or”, zait de brantmeister, „'t sel wel koud worre, dus den hewwe
jollie nag wat voor de kout.”
De brant is verbai en allemaal gaan ze weer nei huis, ok de vrouw die al klaar stond mit
kap en dek heb 'r hele theemiddag er deur vergeten. De trap van de skilder staat nag bai
de dakgoot en 't peert van boer Toerreppel staat nag in de smidderai en de meiste koeien
worre veneivend puur later molken as aars, maar da's niet so erg, want de meiste keize
self en die stukkewat boere, die de melk nei de fabriek brenge, doen dat ien keer daags en
da's morgenochent pas, 's nachts wordt de melk eerst nag roomt.
So is alles wel wat „aars as aars” as er brant is, maar nou ja, deer is nou niks
an te doen. So keert de rost weer op het durp, en 's eivens wordt er nag drok praat over
de brant bai Tames Groot in de pandoerrondjes, die se op de durpe en ok in Hoogwoud
natuurlijk, hewwe!
Onlangs heeft men in Hoogwoud het uitrukken van de spuit, zoals men omstreeks 1900 kon
aanschouwen, gefilmd. De spuitgasten van her en der uit het dorp hebben hun daagse goed
nog aan. Vergelijk hier nu eens mee, wat men te zien krijgt als een geuniformeerde
plattelandsbrandweer met de moderne autospuit uitrukt. De tijd heeft niet stil gestaan.
In Hoogwoud heeft men naast het modernste materiaal, toch een plaatsje gereserveerd voor
de oude trouwe spuit. Een klein teken van eerbied voor de gemeenschapszin in vroeger tijd.
Joh. Kuiper
Niet zeggen, maar doén;
Geen praat voor de vaak.
Daar wringt 'em de schoen:
Pak aan, en pak raak.
Jan Visser