Kistemaker

Thuis » Diversen » De Speelwagen » 1952 » No. 1 » pagina 25-27

Een miserabele brand op een Westfries dorp omstreeks 1900

Eerder verschenen in 'De Speelwagen', 7e jaargang, 1952, No. 1, pagina 25-27.
Uitgave: Historische Genootschappen in Hollands Noorderkwartier.
Auteur: Joh. Kuiper.

In een oud houten brandspuitenhuisje staat de spuit van Hoogwoud. De mensen in het dorp zijn bezig met hun gewone dagelijkse arbeid. Velen zijn zelfs een groot stuk van huis aan het werk of staan achter op het land van de een of andere boer; ook de brandroeper van Hoogwoud is achter op 't land „an 't grippelen!”
Deer komt ien, twei, drie een vrouw anhollen nei de vrouw van de brandroeper, (zo hard heb ze laupen, dat er hart ervan bonst) mit de boskip dat er brand is bai Tames Groot. Alles gaat zo snel in z'n werk, dat de vrouw van de brandroeper zonder te reseleveren, de „toeter pakt” en 't durp invliegt en tegelaikertaid skreeuwt: „brand! brand!” Een smid is an 'n peert te beslaan; hai leit 't peert 't peert en vliegt nei 't spuithuissie, een skilder staat juist te vurven an un dakgoot en kantelt van schrik meist mit trap en al ondersteboven om nei de brand toe te vliegen; de boere en 't werkvolk, dat bei huis is, vliegen der ok op of en so is er gauw een sootje volk beimekaar; d'ien in z'n schildershemd, d'aar nag mit z'n skoosvel om z'n laif. Da's den de smid, die 't peert van Kees Toerreppel zonder aizers staan liet, dat komt strak wel, eerst nei de brand van Tames Groot.

Een „miserabele” brand op een Westfries dorp omstreeks 1900

Weer is de sleutel, weer is de sleutel, deer komme ze der almee; ze gooie de deur open en rennend gaan ze mit de spuit nei 't „fikkie” bai Tames. Gelukkig weunt de brantmeister vlakbei, sodat die er ok direct bai is mit z'n brandweerstok. Mit grote haast wordt de slang uitrolt en gaat de are slang al in het water van de Dierringer sloot! Hai is er nag kwalik in of de brandmeister skreeuwt al: „Eerste kwartier pompen!” De slangehouwers benne an de slang en de man, die de brand „uitspuite” moet, richt de vervaarlaike straal op 't vuur! Ondertaid benne echter de vrouwe ok an komme laupe om nei de brand te kaiken. Ok natuurlik in der gewone kleidai, d'ien mit de hul op, d'aar mit un kaper op en ok nag ientje, die juist om de thee most en de kap ervor opzet had; maar eerst most ze toch nag efies nei de brand kaike. En so staan der een heel sootje vrouwen bai mekaar nei de brand te kaiken en te beprate. „Tweide kwartier,” skreeuwt op de weg de brandmeister, „d'are magge roste.” De pliesie van Hoogwoud is erok bai en hai moet oplette, dat de pompers op er post blaive, want 't is nau gien brandspuit probere maar dut is nou 'n echte brand, sodat de lui die altaid bei de brandweer benne, nou niet weglaupe magge. En de diender is in sokke gevalle niet gemakkelijk, en siet er mit z'n grote snor gevaarlijk uit. De vrouwen hewwen 't maar altaid nag over de brand. Hoe zou 't komme wese? Maid kaik 't toch erus brande, wat 'n miserabele brand ei; kaik deer valt 't dak, ze houwe 't nooit meer, 't is verloren mit Tames z'n boeltje!

Ok 't skool is ondertaid uitkommen en de skooljo's vliegen nei de brand, maar de durpspliesie houdt ze op eerbiedige afstand en skreeuwt mit vervaarlaike stem dat ze achteruit moette. Ze hewwe d'r wainig zin in, maar da's niks, de man mit de straalpaip draait effies zun paip om en spuit de jo's een straal water in d'r gezicht, dat ze als de duvel weghollen mit 'n natte broek. Deer hewwe ze respect voor en de straalpaiphouwer richt z'n paip weer op de brand. Onderwail wordt de brand minder, houwe kenne ze 't toch niet meer en 't hele sootje lait al an de grond. De pompers benne lauf van 't pompen en dat weet de brandmeister ok en deerom graipt ie gauw nei z'n tas, deer zit 'n fles ouwe jenever in en hai roept de manne bai mekaar, vult 't glasie mit jenever en geeft 't de eerste man; die geeft 't weer an 'n aar en ok die leegt 't gevulde glasie in ien teug. Allemaal drinken se uit utselfde glasie, maar „ok de pliesie mient dat ie wel een slokkie verdient heb”. Dat is ok so, want de brantmeister vergeet ok hem niet. „Denk om je snor,” zegt de spotter, maar deer lacht ie om al hangt ie ok half in 't glasie. „Nou nog effies pompen jo's,” sait de brantmeister, „want as er veneivend wint komt dan mogte de vonke nei 'n aar huis overwaaie en 't moet sovul mogelaik uitdauft wese.” En weer gaan ze pompen, maar niet so hart meer, want 't is nau meist wel oflaupen. Aindelik zait de brandmeister: „nou kenne we wel uitschaie, der blaive der nag een paar achter voor de nacht.” Ok de diender sel der maar solang bai blaive! „Ik breng jullie strak nog wel 'n slokkie or”, zait de brantmeister, „'t sel wel koud worre, dus den hewwe jollie nag wat voor de kout.”

De brant is verbai en allemaal gaan ze weer nei huis, ok de vrouw die al klaar stond mit kap en dek heb 'r hele theemiddag er deur vergeten. De trap van de skilder staat nag bai de dakgoot en 't peert van boer Toerreppel staat nag in de smidderai en de meiste koeien worre veneivend puur later molken as aars, maar da's niet so erg, want de meiste keize self en die stukkewat boere, die de melk nei de fabriek brenge, doen dat ien keer daags en da's morgenochent pas, 's nachts wordt de melk eerst nag roomt.
So is alles wel wat „aars as aars” as er brant is, maar nou ja, deer is nou niks an te doen. So keert de rost weer op het durp, en 's eivens wordt er nag drok praat over de brant bai Tames Groot in de pandoerrondjes, die se op de durpe en ok in Hoogwoud natuurlijk, hewwe!

Een &bdquou;miserabele” brand op een Westfries dorp omstreeks 1900

Onlangs heeft men in Hoogwoud het uitrukken van de spuit, zoals men omstreeks 1900 kon aanschouwen, gefilmd. De spuitgasten van her en der uit het dorp hebben hun daagse goed nog aan. Vergelijk hier nu eens mee, wat men te zien krijgt als een geuniformeerde plattelandsbrandweer met de moderne autospuit uitrukt. De tijd heeft niet stil gestaan.
In Hoogwoud heeft men naast het modernste materiaal, toch een plaatsje gereserveerd voor de oude trouwe spuit. Een klein teken van eerbied voor de gemeenschapszin in vroeger tijd.

Joh. Kuiper


Niet zeggen, maar doén;
Geen praat voor de vaak.
Daar wringt 'em de schoen:
Pak aan, en pak raak.

Jan Visser

 


© 2001-2025 | Sitemap | Contact

Facebook: Ansichtkaarten van Andijk