Kistemaker

Thuis » Diversen » De Speelwagen » 1953 » No. 6 » pagina 166-169

Pronkdeuren in West-Friesland

Eerder verschenen in 'De Speelwagen', 8e jaargang, 1953, No. 6, pagina 166-169.
Uitgave: Historische Genootschappen in Hollands Noorderkwartier.
Auteur: P. Nooteboom.

Tot de bouwkundige objecten, die de aandacht en verzorging hebben van de Commissie voor Landelijk Schoon van het Historisch Genootschap Oud West-Friesland behoren, zeker niet in de laatste plaats, de oude pronkdeuren, die in een viertal boerderijen in de omgeving van Hoorn nog aanwezig zijn.

II. Pronkdeur boerderij van Van Diepen, vroeger van G. Neefjes, te Westwoud, zoals hij eens was.II. Pronkdeur boerderij van Van Diepen, vroeger van G. Neefjes, te Westwoud, zoals hij eens was.

De pronkdeur, aangebracht in de voorgevel van het gebouw is wel een zeer merkwaardig onderdeel daarvan. De toerist, onbekend met de gebruiken in onze streek, die toegang zou willen verkrijgen tot de woning door deze „voordeur” zou zich teleurgesteld zien. De pronkdeur toch komt uit soms op een gang of portaal, soms rechtstreeks in een kamer en wordt slechts geopend bij gelegenheden, die als bijzondere gebeurtenissen in het leven van de bewoners kunnen worden aangemerkt, zoals huwelijk en begrafenis. Het gehele aanzien van de deur wijst ook op haar uitzonderlijk karakter, zij is omgeven door een tweetal pilasters met kroonlijst, terwijl de deur zelf rijk versierd is met snijwerk en geschilderd in sterk sprekende kleuren. In het stoere geheel van de bouw spreekt de pronkdeur duidelijk van haar bijzondere bestemming en in haar tegenwoordige vorm is zij ongetwijfeld de voortzetting van een oude traditie.

Van de nog bestaande voorbeelden verdient in de eerste plaats te worden genoemd die van de hoeve „Vrede Best” te Oudijk, eigenaar de heer P. Oudt. Deze pronkdeur verkeert in uitstekende staat en het is bijzonder prettig te weten, dat de heer Oudt zeer veel prijs stelt op het behoud er van.

III. De tegenwoordige deur van de boerderij van Van Diepen, te Westwoud.
III. De tegenwoordige deur van de boerderij van Van Diepen, te Westwoud.

Een merkwaardige bijzonderheid is wel het stenen voetpad, dat zich van af het toegangshek slingert naar de stoep van de deur, zie afb. t.o. blz. 313 van De Speelwagen, jrg. III (1948).

Vervolgens verdient vermelding de bekende hoeve van de heer van Diepen te Westwoud. In de voorgevel van het gebouw is een steen aangebracht met de volgende inscriptie:

TER HERINNERING AAN HET BEZOEK VAN
H. M. KONINGIN WILHELMINA
EN
K. H. PRINS HENDRIK
DER NEDERLANDEN
OP DE HOEVE VAN G. NEEFJES
DEN 18EN MEI 1914

IV. Pronkdeur boerderij van De Jong, te Zwaag, na de restauratie.IV. Pronkdeur boerderij van De Jong, te Zwaag, na de restauratie.

Ook deze hoeve bezat tot voor enige jaren een zeer fraaie pronkdeur (zie afb. II), die echter in vervallen toestand verkeerde. In overleg met de eigenaar werd door de Commissie voor Landelijk Schoon getracht subsidie voor restauratie te verkrijgen, welke poging in eerste instantie mislukte. De aandacht bleef echter op dit object gevestigd. Het was dan ook een grote teleurstelling toen werd vernomen, dat de deur geheel was veranderd en niet meer als pronkdeur kon worden aangemerkt. Te meer was dit te betreuren, omdat juist toen de commissie, door toekenning van een Rijkssubsidie en door verhoging van het jaarlijks subsidie uit de kas van het Historisch Genootschap, over ruimere geldmiddelen kon beschikken. Bij onderzoek ter plaatse bleek de omlijsting van de deur, pilasters en kroonlijst, nog aanwezig, het snijwerk om het bovenlicht en dat van de deur was echter verdwenen terwijl in het grote paneel voor de deur een ruitvormige roedeverdeling was aangebracht. Dit verlies aan landelijk schoon wordt nog vergroot door een nieuw aangebracht hek, bestaande uit zware betonpalen en ijzeren buizen, de laatsten geschilderd met alluminiumverf. Het kon moeilijk erger zijn! (zie afb. III).

V. Pronkdeur boerderij van De Boer, te Ooster-Blokker.V. Pronkdeur boerderij van De Boer, te Ooster-Blokker.

Gelukkig heeft de commissie ook andere ervaringen. In de jaren 1945 tot 1953 werden de boerderijen van de heren Van Zelm en De Jong te Zwaag en die van de heren gebrs De Boer te Ooster-Blokker door de zorgen van de Commissie voor Landelijk Schoon gerestaureerd.

Voor deze werkzaamheden werd subsidie verleend door het rijk, de provincie en de betrokken gemeenten. Hierbij werd op de meest prettige wijze met de eigenaren samengewerkt. In de boerderij van de heer De Jong te Zwaag, perceel 10, bevindt zich een pronkdeur, die voor de restauratie in zeer vervallen toestand verkeerde, thans is deze deur weer in zijn oude vorm en kleur hersteld (zie afb. IV). Ook in de hoeve van de familie de Boer, te Ooster-Blokker, is een pronkdeur aanwezig, die steeds in goede staat is gehouden en in de toekomst ook zeker behouden zal blijven (zie afb. V). Bij de restauratie van deze behuizing bleek de houten siervaas, die de topgevel bekroonde geheel vergaan te zijn. Door de fa. gebrs Valk, te Enkhuizen, werd naar het oude model een nieuwe siervaas in teakhout gesneden, zodat ook deze karakteristieke versiering is hersteld.

VI. Pronkdeur van perceel 80, te Zwaag, eigenaar de heer Kwant, na herstel.VI. Pronkdeur van perceel 80, te Zwaag, eigenaar de heer Kwant, na herstel.

Als laatste in de rij van oude nog bestaande pronkdeuren dient te worden vermeld de deur van perceel 80 te Zwaag, eigenaar de heer Kwant. In hoeverre deze deur in de oorspronkelijke betekenis als pronkdeur kan worden aangemerkt is moeilijk uit te maken, momenteel maakt zij de indruk van versierde toegangsdeur tot de woning; in elk geval dient zij bewaard te blijven. Ook deze deur verkeerde in vervallen toestand, gedeelten van het snijwerk ontbraken en van de oorspronkelijke kleuren was niets meer te zien. Op kosten van de Commissie voor Landelijk Schoon werden de nodige herstellingen verricht, zodat ook deze deur weer in haar oude vorm en kleuren prijkt (zie afb. VI).

Tenslotte zij nog gewezen op een merkwaardig geval, dat men zou kunnen noemen een „nakomertje” van de pronkdeur.

VII. Pronkdeur met gietijzeren versieringen van de „Mariahoeve”, te Zwaag.VII. Pronkdeur met gietijzeren versieringen van de „Mariahoeve”, te Zwaag.

Deze aanduiding houdt geenszins in, dat bedoelde deur onbelangrijk zou zijn, in tegendeel, zij typeert de tijd waarin zij werd gemaakt. Het was in de tweede helft van de vorige eeuw toen houtsnijwerk steeds minder werd toegepast, omdat men veel gemakkelijker allerlei voorwerpen en versieringsvormen van gietijzer kant en klaar kon kopen. De bedoelde deur bevindt zich in de „Mariahoeve”, perceel 208, te Zwaag. Het bovenpaneel is van gietijzer en vertoont een lopend paard, zeer natuurgetrouw afgebeeld. Ook deze deur is eenvoudig omlijst en verdient zeer zeker bewaard te blijven (zie afb. VII).

Mocht de aanhef van dit artikeltje „Pronkdeuren in West Friesland” de verwachting hebben gewekt van een rijke verscheidenheid van nog bestaande pronkdeuren, dan is het resultaat van deze beschouwing wel zeer teleurstellend; rijk is de pronkdeur wel, maar haar aantal is helaas zeer gering. Moge dat kleine aantal echter behouden blijven.

P. Nooteboom

 


© 2001-2025 | Sitemap | Contact

Facebook: Ansichtkaarten van Andijk