» Diversen
» Artikelen uit WFON
» 1987
» Pagina 114
Armenzorg in de tweede helft van de achttiende eeuw te Andijk (1/4)
Eerder verschenen in West-Frieslands Oud & Nieuw, 54e bundel, pagina 114-117.
Uitgave: Historisch Genootschap "Oud West-Friesland", 1987.
'Die goeie ouwe tijd.' Nou, vergeet 't maar.
Ik wil u even mee terug nemen naar de tweede helft van de achttiende eeuw.
Naar de zogeheten 'pruikentijd'. Een tijd met zéér rijke en met zéér
arme mensen. Voor die arme mensen was het een barre tijd. Voor hen was het
leven hard. De sociale zorg was lang niet zo goed geregeld als
tegenwoordig. Voor de armen was er slechts de diaconie van de kerk.
Ik neem u even mee terug in de tijd aan de hand van het diaconieboek van
de Buurtjeskerk te Andijk. Toen nog een gereformeerde kerk. Pas in 1815
werd het een nederlands hervormde kerk. Het boek geeft een aardig beeld
van de wijze, waarop er door de diaconie voor de armen werd gezorgd. De
giften werden meestal in natura verstrekt. Het dagelijks brood was immers
het meest nodig. We vinden tal van posten voor brood, geleverd door de
plaatselijke bakkers Gerrit Masereeuw, Gerrit Prins, Tijs Koolhaas en
anderen. De armen kregen ook echte boter. Margarine was er namelijk nog
niet: 10 maart 1770, aan weduwe Sjerp Imkes (Rigt lpes) butter voor
David Jacobsz.) 37.16.0 (Er werd gerekend in guldens, stuivers en
penningen. Een gulden was 20 stuivers, een stuiver was 16 penningen) We
vinden nog tal van posten met 'butter van Rigt'. Zij woonde 'in
het velt achter Bovenkarspel' en was kennelijk een flinke boerin!
De diakenen, die meestal zelf boer waren, leverden graag kaas aan de
diaconie. Bijvoorbeeld: 1766 aan Lieuwe Willems betaalt voor 102 pond
kaas 10.6.0; aan Jan Dral betaalt voor 103 pond kaas 12.6. 0. De kaas
kostte dus nog geen dubbeltje per pond. Nu ruim drie gulden.
Voor spek en vlees werd eveneens gezorgd. In november 1766 kochten de
diakenen zelfs een heel varken: 1766, de sijs (cijns) voor een kokling
en een var- ken betaald, 2.8.0; een varken gekocht van Yacop Fijn voor
16.0.0; 1768, aan Grote Sijmen voor een varken 16.18.0; aan de oude Pieter
Mantel voor slagdood (slachtersloon) 1.16.0. Voor ƒ 1,80 werd er dus
een heel varken geslacht!
De boeren-diakenen leverden ook vlees: 1766 aan Yan Bert voor 1/4
vleesch 6.10.0; 1767 aan Volkert Best 1/8 piek koevleesch gelevert 4,15.0.
Bij de opkomst van de landbouw (de tuinbouw deed pas later zijn intrede in
deze contreien) werden er door de diaconie tevens landbouwprodukten
verstrekt: 18 december 1772 aan Meindert Groen aardappelen voor David
11.8.0; 1 february 1799 aan dezelfde voor 4 manden aardappelen 1.4.0.
Meindert Groen was de eerste aardappelteler op Andijk.
Ook peulvruchten kwamen aan bod. Voornamelijk grauwe erwten: 26 juni
1773 aan Klaas Oostwouder 1/4 zak erte voor Davit 1.10.0; 21 april 1789
aan Klaas Fedes voor 1 loopen grauwe erte 8.0.0; 8 april 1790 aan Pieter
Vreeksz voor 1 taak grauwe erte 5.8.0. Wie weet er nog hoeveel een
lopen of een taak bedroeg?
