▲

» Jaarboeken "Oud Andijk" » 1984 » pagina 34-40

Uit het dagboek van de "Maire" van de Gemeente Andijk, anno 1812

In 1929 kreeg P. Prins van de toenmalige burgemeester – P. Groot Jnz. – naar aanleiding van een desbetreffende vraag een dagboek (en notulenboek tevens) van Andijk van omstreeks 1812 ter inzage, waarvan hij een deel overschreef.
Wij hebben gemeend dat er wel een aantal gegevens in voorkomt, dat voor de geschiedenis van het dorp Andijk in ons jaarboek een plaats zou kunnen hebben.

 - Zo lezen wij de navolgende aantekeningen en besluiten "op 19 May 1812 werd gelezen de tweede aanschrijving van 8 May 1812 ten geleide van "Statisticque Tableaux" (het land was nog onder Frans bestuur en er was een Maire – burgemeester – te Andijk aangesteld) om in te vullen de Staat van de Industrieele Populatie".
Resultaat: Winkeliers 11, schippers 1, slagers 6, bakkers 6, timmerlieden 4, schoenmakers 5, wagenmakers 1, meelmolenaars 1, hoefsmeden 2, metzelaars 3, geneesheeren 2, kleeremakers 4, verwers 4 en voerlieden te land 1.
Er waren 5 publieke ambtenaren, agenten en door den staat bezoldigden, 70 koeboeren, 124 bouwboeren en 4 herbergiers.
- Er is vastgesteld dat de bevolking dezer gemeente, vereenigd in het Centrum of Hoofdplaats zijnde Andijk 1160 zielen telt; de bevolking van Wervershoof – tot deze Mairie behorende – omvat 437 zielen. Het geheel telde dus 1597 zielen. Het getal huizen en woningen in de hoofdplaats in deze gemeente bedroeg 232. Het beroep der inwoners bestond voornamelijk in boerderij en bouwerij en dat er geen kooplieden, renteniers, fabrikanten, doktoren, noch rechtsgeleerden bestonden.

- (20 mei 1812) in de gemeente Andijk bevinden zich: 1 koornmolen en 5 watermolens, welke alle door de wind worden aangedreven.

- Wij lezen berichten dat er te Den Helder wordt gewerkt aan het fort en dat de gemeente Andijk daarvoor 3 arbeiders heeft te leveren. En er is het een en ander te vernemen (30 Mei 1812) over de militaire "concrits", die zijn terug geroepen uit den Actieven Dienst om bij de Nationale Garde te worden ingelijfd. Zij moeten zich onverwijld naar de Préfecture in de Doelestraat te Amsterdam begeven.

- Er is een missieve, waarin de gemeente Andijk is duidelijk gemaakt dat zij een aandeel diende te contribueeren in de lasten van de "Hondsbosschen".

- Ook moest men alle "Saturdagen" de voorraad van granen in de gemeente opgeven met alle nauwkeurigheid.

- Er kwam, gedateerd 4 juny 1812, een aanschrijving van de heer Grahame van de Genie, geschreven in het fort Lasalle te Den Helder, inhoudende dat het paard van deze gemeente tot den dienst ongeschikt was, als ook de kar. Binnen 5 dagen diende men een ander geschikt paard en kar te bezorgen ... omdat er anders onaangename gevolgen uit zouden voortvloeien. Men moest ook 100ste Penni betalen voor de Compagnie de Reserve en 20ste Penni voor het "Hotel des Invalides" in de kas van den Ontvanger Particulier van dit Arrondissement.

- In aanmerking nemende dat ingevolge de Wet op het Regt van Successie, de Erfgenamen verplicht zijn om binnen den tijd van 6 maanden na het overlijden behoorlijke opgave van de nalatenschap van de overledenen te doen aan de heer Receveur te Enkhuizen.

- Er was een missieve van de heer Kapitein van de 135 Compi Canonniers Gardes Cotes, geschreven te Medemblik 6 juny 1812 verzoekende om de opgave van namen van personen die het lot als Kust Kanonniers hebben benevens de namen der genen die als remplacant voor hem bij zijne Compagnie zijn dienende.

- Men berichtte aan den Onder Prefekt "dat de lijken in deze gemeente gewoonlijk op den vierden dag na hun overlijden worden begraven, dat deze termijn niet ongeschikt is wijl de zekere tekenen des Doods zich dan reeds openbaar zijn dat ze beschikkingen omtrent de uitvaart zoo ten opzichte van kleederen als andere noodwendigheden, in dien tusschentijd kunnen gedaan worden; dat de vrinden van de overledene dan behoorlijk kennis van het overlijden en geschikte tijd tot hunnen overkomst, om den overledene laatste eer aan te doen, kan gegeven worden".

- Naar aanleiding van een vraag van de Onder Prefekt: "Is de gemeente vruchtbaar in Koorn", werd geantwoord in 1812: "Tamelijk; de koeboerderij is het hoofdbedrijf in deze gemeente, er zijn wel gansch bouwboeren, doch behalven het Koorn wordt er velerhande soorten van groentens verbouwd; het Land is over het algemeen niet geschikt tot den groenbouw."

- Wij treffen ook een aanschrijving van den Onder Prefekt van het Arrondissement Hoorn aan over officieren van Gezondheid, kruidmengers , vroedvrouwen en kruidkenners , houdende kennisgeving van de aanstelling van eenen jury der Geneeskunde in het Departement van de Zuiderzee, waarbij elk en een iegelijk, welke in het vervolg het beroep van officier van Gezondheid, Vroedvrouw zal willen uitoefenen, een examen zal moeten ondergaan, en van dezelve een diploma moeten ontvangen en met verdere invitatie, om aanstonds na de ontvangst aan alle Personen in deze gemeente, welke een der vier hierboven genoemde beroepen uitoefenen te laten bekend maken, dat zij zich uiterlijk voor den 15 July aanstaande aan den Onder Prefecture te Hoorn noeten vervoegen, ten einde aldaar te worden ingeschreven, als de zoodanige, die dit hun beroep willen vervolgen en bij de eerste bijeenkomst der Geneeskundige Jury een examen willen ondergaan.

- Er is vermeld in 1812 dat beetwortelen in deze gemeente onbekend zijn, dat er wel wortelen in deze gemeente gebouwd worden, bekend onder de naam van bietwortelen, doch dat deskundigen zeggen, dat dit soort onderscheiden is voor de beetwortel.

- Er werden aan het gemeentebestuur vragen gesteld:

1. Hoe groot is de uitgestrektheid der Bouwlanden en den Wey of Hooilanden in de Gemeente?
   Antw.: 200 Morgen Bouwland, en 1180 Morgen Gras en Hooilanden, geen barre gronden. De weg langs en door het dorp bevat eene lengte van 2250 Roeden. Voorts is het land geheel en al doorsneden met slooten en vaarten.
2. Hoeveel land behoort er ordinair bij eene Boerderij? en hoeveel vee van ieder soort?
   Antw.: Doorgaans van 10 tot 20 of 25 Morgen, men rekend gewoonlijk voor ieder Morgen een koe, of twee stuks jong vee, of een Paard of 10 schapen.
3. Welk is de ordinaire Koop en Huurprijs der Landerijen?
   Antw.: De Koopprijs van de Landerijen is ordinair 630 francs, de Huurprijs 63 franc per Morgen.
4. Op welke voorwaarden worden de Landerijen verhuurd en geschied dit doorgaans voor een jaar of ook wel voor meerdere jaren?
   Antw.: De Voorwaarden van verhuring zijn gewoonlijk, behoorlijk zuiver houden (?) en de 25e December betalen. De verhuring geschied veelal voor een jaar. Soms echter ook voor meerdere jaren.
5. Op welke wijze worden de Boerenwoningen doorgaans gebouwd?
   Antw.: Zoodanig, dat dezelve in haar midden een Hooiberg bevatten, rondom  dewelke men altoos de woonvertrekken, Dorsch vloer en stalling voor het vee aantreft, de buitenzijden worden van hout of steen gemaakt, en het Dakwerk met riet of roode dakpannen gedekt.
6. Om de hoeveel Jaren worden de Landen ter braak gelegd?
   Antw.: Dit is hier geen gebruik.
7. Hoeveel malen worden de Landen beploegd, die tot het zaayen van Tarwe, Rog, enz. gebezigd worden?
   Antw.: Doorgaans 2 en ten hoogste 3 malen, men beploegt ze doorgaans rond, tot betere ontlasting van het overtollige water.
8. Hoeveel zaad men doorgaans van ieder soort van graan in het Morgen, en welke is de ordinaire voortbrenging?
   Antw.: Men zaaide gewoonlijk 3 zak Tarwe, Rog of Koorn in het Morgen, waar de voortbrenging van is: Tarwe 20 zak, van Rog 15 zak van Koorn 14 zak.
9. Welke Mestspecién worden doorgaans tot het bemesten van het Land gebruikt?
   Antw.: De Mestspecién zijn koemest en opgebaggerde specie uit de Slooten.
10. Zijn er ook door Konst gemaakte Weidlanden?
    Antw.: Neen.
11. Is men ook gewoon de Landerijen te omheinen, en welk soort van Boomen geschied dit?
    Antw,: Nadien het Land geheel met slooten doorsneden is, is het omheinen min noodzakelijk, enkele stukken land zijn echter met wilgen Boomen omheind.
12. Welk soort van Ploegen gebruikt men om het Land te beploegen?
    Antw.: Men gebruikt alhier niet anders dan de gewone Noordhollandsche staartploeg, hebbende van voren een voet van hout, Loopende door de boom van de ploeg, aan het midden van dewelke een ijzeren schijf met staart door de boom loopt, en aan welk agterste het stortbord met ijzeren beslag benevens de houten staart na boven toe met het handvatsel wel vast gemaakt.
13. Gebruikt men om te ploegen Paarden, ossen, Ezels of muilezels?
    Antw.: Men gebruikt alhier niet anders dan Paarden.

Dinsdag den 18 Augustus 1812:
Uit de opgave van bouwlieden te Andijk en Wervershoof gedaan, gedurende de afgeloopen dagen, bleek,dat het aantal Morgens Bouwland, staande tot Tarwe, Rogge, enz. bedraagd 248 Morgens 460 Roeden. Als namelijk:

		te Andijk:				te Wervershoof:
Tot	Tarwe Rogge Garst Haver Drooge Groent. Kleinzaad Aardappelen	10 13 38 4 59 65 8	M: " " " " " "	488 15 282 395 461 429 56	R. " " " " " "	3 4 11 1 17 11 1	M: " " " " " "	590 420 86 110 227 140 361	R. " " " " " "
Totaal		197	M:	326	R.	51	M:	134	R.

En welke hebben opgebracht of volgens calculatie zullen opbrengen, als volgt:

	te Andijk:		te Wervershoof:
Tarwe Rogge Garst Haver Drooge Groent Klein zaad Aardappelen	228 405 1546 234 1104 936 455	zak " " " " " "	89 173 449 62 276 271 135	zak " " " " " "

En daar deze opgave aan den Heer Controlleur in de Fransche Land en Zaad Maten moet ingezonden worden, is de vorenstaande opgave daar na gereduceert en alzoo verzonden bij wijze van Tableau.

 - Staat der kerkhoven binnen de gemeente van Andijk. (8 Aug. 1812):
Bevolking 1609 zielen. Jaarlijksche sterfte: 52 personen het eene jaar door het andere gerekend volgens een veeljarige opmaking der sterftelijsten komende dit door elkander uit op 1/31 's jaars.
Uitgestrektheid: te Andijk 240 vierkante meters en te Wervershoof op 490 vierkante Meters.
Gesteldheid: Beide de kerkhoven zijn geplaatst op eenen hoogen grond en bevinden zich bij de Gereformeerde Kerken. Dezelven zijn gelegen ten Zuiden en Oosten van de openbare wegen. Het kerkhof te Andijk is gelegen van de Openbare weg 100 Meters en dat van Wervershoof 28 Meters. Over de afstand der graven: Op het Kerkhof te Andijk graaft ieder naar welgevallen op eene bekwame plaats, doch te Wervershoof zijn hieromtrent vaste bepalingen gemaakt. De diepte der Graven is 1½ Meters en derzelver breedte 4/7 Meters. Ten aanzien van de Rooijing of' vernieuwing der zelven: Ten opzichte van het Kerkhof te Andijk kan dit niet wel bepaald worden, Zoo als opgemaakt kan worden uit het gene reeds gezegd is, doch te Wervershoof geschiedt niet binnen de 15 Jaren. En als Aanmerkingen wordt vermeld: Beide de Kerkhoven zijn voor vergrooting vatbaar, indien het begraven in de kerken ophieldt, zoude zulks te Andijk noodzakelijk zijn. De kerkhoven zijn aan de eene zijde met eene Gracht, en voorts met een bekwaam Hek omringd.

- Aan de Kerkmeesteren der R. C .Gemeente per Missieve bericht, dat zoo lange er geen algemeen Bureau van Weldadigheid in deze Gemeente is opgericht, ieder Kerkgenootschap zijne eigene Armen moet onderhouden, dat zij mitsdien Trijntje Willems Hoek met hare kinderen wanneer dezelve op Morgen van Hoogkarspel worden getransporteerd, voor hunne rekening moeten nemen, en verzorgen op zulk eene wijze als zij lieden nodig zullen oordeelen.

- Ter voldoening aan de Aanschrijving van den heer Onder Prefekt van den 10 Sept. L.L. relatief de Registers van de Herbergiers, is per missieve bericht, dat de Registers bij de Herbergiers in deze gemeente in goede staat zijn, dat de personen welke bij hen komen logeeren die meestal uit Kooplieden of Pakkedragers bestaan daar op behoorlijk worden aangeteekend en dat de Herbergiers opnieuw zijn gelast, geene Personen te logeeren, dan die van een behoorlijk Paspoort zijn voorzien, of die niet iemand in de geneente kunnen aanwijzen, bij wien zij bekend zijn.

- Circulaire Aanschrijving van den Heer Onder Prefekt van het Arrondissement Hoorn, van den 30 Sept. 1812 No.87, daar bij in zendende twee Mandamenten, houdende bepaling van het Contigent waarop deze Gemeente in de belasting van het Personeel Mobilair, en Deuren en Vensters voor 1813 in de bovengemelde belastingen is aangeslagen, en waar bij blijkt, dat het Arrondissement in de belasting op het Personeel Mobilair is aangeslagen op eene somme van fr. 65299,47 Cent. en dese gemeente op eene somme van fr. 1488,30 Cent. en in de belasting op de Deuren en Vensters.
Het Arrondissement op fr. 39.259,00
en deze gemeente op fr. 605,00
Verzoeke den ontvangst te accuseeren, en mij overigens in alles te gedragen Conform de in de gemelde mandamenten gemaakte bepalingen.

- Tot voldoening aan de Aanschrijving van den Heer Onder Prefekt van den 14 Nov. 1812 No. 598 relatief het verjarings Feest der Krooning van Z.M. den Keizer is bericht gedaan, dat het executie van hetzelve aan de Leeraars der onderscheiden Gezindheden in deze Gemeente bij extract der gemelde Aanschrijving is kennis gegeven, tot derzelver informatie en naricht, met last zich dien Conform stiptelijk te gedragen. – Voorts bij aangeslagen kennisgevingen de Gemeenten hier van verwittigd, met Last om hunne Huizen des avonds van zeven tot tien uren te verlichten – en de Timmerlieden gelast de vlaggen op alle de drie Torens als dan met zonnen opgang te laten wayen, zullende de klokken op dien dag drie malen ieder reis een half uur worden geluid, door den Ordinaire klokkenluyers.

- Het Dagboek van 1812 van de Burgemeester van Andijk eindigt tenslotte met de volgende beschouwing:
De Municipale Raden dezer Gemeente vergadert zijnde en de stukken daartoe betrekkelijk gezien hebbende en ampele gesprekken daarover gevoerd hebbende hebben gedelibereerd:

1. De thans bestaande kerkhoven zijn geschikt of kunnen geschikt gemaakt worden, om de lijken voortaan te begraven, volgens de bepalingen der wetten daaromtrent voorgeschreven.
2. De prijs der Doodkisten kan niet gevoeglijk bepaald worden wijl ieder daaromtrent na zijne omstandigheden handelt,
3. Voor het luiden der klok bij het begraven der Doden, zal ten behoeve van de Gemeente betaald worden eene franc.
4. Voor het maken van een Graf, en het gebruik der Berrie, Stokken Touwen, enz. zal betaald worden ten behoeve van de kerk eene franc.
5. Ook zal voor het gebruik van het Doodskleed over de Doodkist betaald worden eene franc.

En is deze deliberatie aan den Heer B.F.Carbazins verzonden, met eene Missieve, verzoekende dezelve in de Fransche Taal op te stellen, in behoorlijke forma.

Het schijnt dat er geen notulenboeken zijn (geweest) van de periode einde 1812 tot 8 November 1816 want in de vergadering van 8/11 1816 wordt besloten:
"Om voortaan hetgene in de vergaderingen van het gemeentebestuur wordt behandeld, bij wijzen van Notulen aan te teekenen, ten welke einde dit boek is aangelegd".
Misschien kunnen wij in een volgend jaarboek eens aandacht besteden aan de inhoud van dat boek.

Wij hebben gemeend dat de bovenbeschreven selectie uit het Dagboek van de Maire een aantal tekenende gegevens bevat, die kenmerkend zijn voor die vroege tijd van de gemeente Andijk, in de tijd dat Keizer Napoleon ook over de Lage Landen de heerschappij voerde. Wij hebben gemeend de besluiten en antwoorden op da vele vragen van Franse zijde zonder commentaar over te nemen, omdat de meeste ons inziens voor zich zelf spreken.

Gerrit van der Heide.

 

---

© 2001-2024 | Sitemap | Contact