» Jaarboeken "Oud Andijk"
» 1998
» pagina 31-35
Een dagboek uit 1916
Een tuinder in Andijk heeft in het jaar 1916 een dagboek bij gehouden over de
weersomstandigheden van alle dagen en zijn werkzaamheden op het land met af en toe andere bijzonderheden.
Met toestemming van de familie geven we een beknopt overzicht van zijn werkzaamheden op de
"bouw" en tevens enige belevenissen over "De Storm van 1916".
Wie was deze tuinder:
Jan Koen Jzn. geb. 20-02-1892 zn. van Jan Koen en Aaltje Korff geh. op 19-02-1914 met Hiltje Doef geb.
16-04-1893 dr. van Jan Doef en Antje Kistemaker.
Kinderen uit dit huwelijk:
| Alida | geb. | 28-12-1914 | geh. | met | G. Krikke |
| Jan | 24-02-1916 | P. Keesman | |||
| Antje | 15-08-1918 | O. Haaksma | |||
| Dirkje | 27-02-1922 | F. Roffel | |||
| Elisabeth | 3-12-1924 | P. Vriend | |||
| Elsje | 3-12-1924 | M. Feenstra |
Het gezin woonde in de Kathoek, in 3 verschillende huizen, zie
Oud Andijk in Beeld deel 2 door J.J. v.d. Gulik blz.
6 en
17.
Deze man heeft een zeer arbeidzaam leven gehad, niet alleen op z'n eigen bedrijf maar ook nog
voor en met andere personen.
Geen uurtje werd onbenut gelaten, zie de samenvatting van zijn bezigheden. Zijn stijl en spelling
is zo veel mogelijk gehandhaafd, met tussen () enkele verklaringen.
Zaterdag 1 Januari 1916, Z.wind met regen, 's avonds storm 's morgens
regen ik te kerk, 's middags naar A. Koen.
Zondag 2 Januari. Z.W.wind 's morgens knap weer 's avonds wat regen, 's avonds J. Sluijs meid
verdronken, A. Koudijzer 's morgens doopen, 's middags
bevest. Ouderl. en Diaken.
(Zo begint 't) vervolgens datum en beknopte weergave.
3. aan 't driediepen (3 steken spittende, derde boven)
4+5. stullen poten op de Kaap (perceel land) met Jb. Prins en de Kragten.
6. laatste stullen gepoot en spitten met de Kragten. (stullen=kool voor zaadteelt)
7+8. driediepen
10,11,12. greppelen, spitten en stulle rommel opruimen.
13. N.W. storm.
14. vrijdag. 's Morgens opgeschrikt door het geroep dat de dijk op
verscheidene plaatsen doorbrak, ongeveer om half 2, C. Kragt, Jb. Kr. beide
Tinkelenbergen, de vrouw, Ali en mijn persoon, in de nacht naar de streek,
koude storm en regenbuien hadden wij mee te kampen, 2 maal het roer eraf,
ten slotte raakten wij de kloet kwijt, daar gingen wij, aan de golven prijsgegeven.
Te 4 uur landen wij bij T. Botman, slager in Grootebroek. Best ontvangen
's morg. Tinkel naar Abr. Vriend, Hiltje en Ali naar Enkhuizen met de tram.
Wij naar de dijk toe, groote gaten in de dijk. Bij J. de Vries de muur
eruit, bij Kragt liep men over de dijkgracht, telepf palen om, Neel Bok
haar huis in elkaar geduwd, men moest haar uit de bedstee zagen. Bij Kragt
grootste gat, bij vuurtoren diep gat, 's morgens bedaarde de wind 's avonds
stil mooi weer. ontzettend veel gaten, groote ruïne.'s Middags ik naar
Enkhuizen op de fiets, de vrouw en Ali gehaald met de schuit.
15. 's Morgens op de fiets naar vader geweest bij wiens huis de noordmuur
ingedrukt was en Aal Treffers huis eveneens, in de Molenhoek ook groote
verzakking, tusschen Bakkershoek en J.Groot Pzn. niet, na de konkel de geheele dag aan de dijk gewerkt. Hoop volk aan 't werk.
16. Zondag. 's Morgens met vrouw naar de kerk,'s avonds dankure de kerk vol. De gehele dag de dijk zwart van nieuwsgierigen.
17 t/m 31. specie kruien en graven voor de dijk.
Mosterd ƒ 100,- per mud.
26. 's Avonds wachtlopen met Prikkel, J. de Vries naar de burgemeester via Kathoek, in 't spuitboetje
zitten, en de sloot leeg houden met de molen, dat alles doen tot 's nachts 2 uur.
27. ook ƒ 21.75 geint voor werk aan de dijk.
29. naar Jb. Prins geweest, contract gemaakt voor bewerken van de Kaap groot 450 roeden, voor ƒ 325.-
1 t/m 12 Febr. zakken leggen aan de dijk. Helft van het werkvolk zijn gemobiliseerden, na de 12e wordt het aan de soldaten overgelaten.
14. Boomen gerooid bij Jb. Prins, n.m. regen, groote boonen uitgezocht. ƒ 15.- geint voor de dijk.
15. hout gehakt om huis geredderd, schrobben enz.
16. De werf gespit bij nieuwe huis, daar wat Phlosc (vaste plant) gepoot.
17. 's morgens treeborden gemaakt (klompen met plankjes)
18. Op Grootje (perceel land) spitten.
19. Puin kloppen aan dijk. Niet militairen mogen weer werken aan de dijk.
20. Zondag. Mijn jaardag.
21 t/m 23. Puin geklopt.
24. O.wind dikke sneeuwjacht heel slecht weer 's avonds 11.- uur Jan Koen geb.
25 t/m 28 bezigheden i.v.m. geboorte zoon.
29. wegens sneeuw in de sloot niet bij de bouw kunnen komen.
1 t/m 5 Mrt. driediepen op Grootjes met Prins en de Kragten.
6. modder kruien voor vader. 22 schuiten overgekruid.
7. driediepen.
8. naar T. Sas geweest te boompjes planten, 's avonds naar de kerk. Bidstond voor 't gewas.
9.en 11. spitten op Grootjes. n.m. 2 boomen gekocht van Jb.Prins een
gepoot bij K. Sluijs huis en Prins een voor z'n raam Suikerpeer (winter)
voor ƒ 2.- en Gieser Wildeman voor ƒ 2.50.
13. tulpenpaden spitten op de Kaap en ook op C. Vissers (perceel land) wat radijs en knollen gezaaid.
14. greppelen.
15. Uienveld geëgd, wat spitten en Phlosc gerooid, kunstmest zaaien op Grootjes.
16. spitten, uien bouwen en eggen, Phlosc schoongemaakt.
17. Tulpen paden spitten. Phlosc schoonmaken met Prins.
18. Mest kruien over tulpen op Grootjes, 2 boeiers (schuit) aan genomen voor ƒ 2.75.
19. Zo. Onze Jan gedoopt en Trijntje van A. Koen en F. Doef. 20.
Wortelen poten (voor zaadteelt) in tulpenpaden. Spinasie gezaaid en Roode Kool voor de Kok.
21 en 22. Wortelen poten, kunstmest zaaien, geklauwd.
23. uien poten op de Pleit, n.m. Glad. kralen uitgerold.
25. kunstmest gezaaid, stullestokken van de Pleit naar de Kaap.
27. bieten poten (zaadteelt), tuinbonen poten eggen, enz.
28. Glad kralen gebouwd.
29. In de Kathoek en Bakkershoek een schip met stenen aan wal i.v.m. sterke N. wind, beide aan de grond.
30 en 31. 's nachts gevroren, latten naar C. Vissers gebracht voor de
erwten en Glad. Plantgoed gebouwd. Blauwe (Eigenheimers) veld geëgd. OORLOGTOESTAND voor ons ongunstiger.
1. April. Blauwe aardappelen gepoot in de stullen strepen, Oorlogstoestand weer beter.
3 t/m 7. Blauwe en Bonte aardap. gepoot op de Kaap.
8. Blauwe gepoot bij het aanstaande huis.
10 en 11. blauwe gepoot met Prins en Kragt avonds bij vader Koen geweest welke nog steeds in bed ligt.
12. slecht weer, konijnenhok maken.
13 en 14 vroege aard. poten en eggen op Bijltje. Mijn tulpen staan goed.
15 t/m 23. Vader steeds slechter, oppassen en waken 23/4 om 1.- uur overleden.
24. paar konijnen gekocht voedsters ƒ 2.25, voor 't eerst zwaluwen gezien.
25. Bloemen geplukt van Scarlet en W. Duc, bonen gepoot in de padjes op C. Visser, bieten gebouwd op de Kaap in de tulpenpaden.
27. Boomen besproeid op Grootjes. Het leverbaar van mijn tulpen verkocht aan N. Prins.
28. wortelen ingeboet, na konkel stullen schrapen.
29. Mijn bloemen van de Duc de Berlin afgeplukt.
30. 's Avonds de klok een uur vooruit gezet wegens de zomertijd.
1. Mei. N.O. wind. mooi weer Verhuizen.
2 t/m 10. stullen stokken poten en binden, takken bij de grauwe erwten gepoot en tulpen paadjes geschraapt.
10. W.Tensen met zijn broodkar te water.
11 en 12. bloemen gesneden, Clara Butt 100 roeden in 1 1/2 dag.
13 t/m 26. 60 roeden schrapen en 100 roeden blauwe aangenomen voor ƒ 2.- toen komkommer gebouwd,
Chili gezaaid, boonen bouwen, mosterd wieden e.a. gewassen. Kippenhok timmeren, jonge haas gevangen.
27. Voor en met P. Bloemendaal ijzeren schuit gekrabt en geteerd in de werkplaats van J. Sluijs Pzn. Loon ƒ 4.50.
28 t/m 14/7 Juli. ontbreekt.
15 en 16 Juli. Laatste tulpen gerooid, Oosterakker slecht.
17 en 18. Muizen gerooid.
19 en 20. Voor 't eerst blauwe aardapp. rooien geven een klein 1/2 mud.
21 en 22. tulpen uitzoeken, wortelen bouwen voor pooters (zaad teelt) en aardapp. besproeien voor Jb. Prins.
23 t/m 27. blauwe rooden op de Kaap.
28. Bij A. Koen geweest te Pooters rooden voor Jb. Prins, nieuw soort Juli muizen een hoop geven om 10
uur 11 1/2 mud gerooid alleen. Na de tijd A. Koen geholpen York en Andijkers rooden alles tusschen de
roode kool.
29 en 31. blauwe rooden, laatste.
1 t/m 7 Aug. bonte (aardap) rooden, 7e laatste gerood.
8 t/m 12. aardappelloof scharrelen en kwaad zoeken, wat stullen omdoen en wat appels plukken.
14. blauwe rooden bij Prins.
15 t/m 18. Erwten omdoen op de Pleit bij Jb. Prins en kwaad zoeken, opheden wat vuiltijd.
19. Erwten dorschen bij S.Boeier.
21. voor Moeder aardapp. gerooid aan de Naaidijk met A. Koen.
22. schrapen met schraapmachine welke Prins en ik van A. Koen gekocht hebben.
23. Toon Sas en ik te dorschen geweest naar P. en K. Kooiman. Theetijd de motor stuk, een barst in de
Cijlinder. Niets meer gedaan, dan sukkelen toch nog 550 roeden gedaan.
24. Bonte kriel rollen en wat gladiolus bloemen snijden.
25. blauwe rooden op de Pleit welke ik van Prins gekocht had, 5 roeden voor ƒ 6.25. Middag
Paeonia's rooden.
26 en 28 en 31. erwten dorschen.
29 en 30. Paeonia's snijden en poten, tevens veel regen, wat gehengeld 3 palings gevangen 1 van een
1/2 pond.
1 en 2 Sept. Wortelzaad snijden.
4 t/m 9. Paeonia's snijden, stullen en mosterd dorschen, stullenzaad schoonmaken en schrapen.
11 t/m 14. wortelzaad snijden, tuinbonen en snijbonen omdoen laatste Paeonia's snijden.
15. bij Siebe Kooiman geweest te mosterd dorschen met z'n 9en en 900 roeden gedaan om 1/2 9 's avonds
thuis.
16 t/m 23. Dorschen koolzaad, grauwe erwten, mosterd,vergeet-mij-niet, tuinbonen en greppelen, tulpen
rollen en poten.
25. Tot theetijd suikerwortelen dorschen voor P. Sluis en daarna Tuinboonen voor G. Ruiter met S. Kort.
26 en 27. weer suikerbieten dorschen nu voor N. Vriend op de Krombocht 300 roe gedaan volgende dag weer
bij G.Ruiter.
28 t/m 30. Dorschen, erwten, tuinbonen, bieten, andijvie, boonen, grootendeels op petroleum gemoterd
omdat er geen benzine meer te krijgen is.
2. Oct. Eerst dorschen voor T. Mos op de Hoeksloot daarna 1½ uur regen, n.m. op de Boedersloot Bieten
dorschen voor C. Boeier, natte boel 3x erdoor.
3. wortelen en uien snijden.
4 en 5. bieten rooien maar gestaakt omdat er geen buitenlandse wagens komen.
6 t/m 11. Baggeren op de Pleit.
12. rottige komkommers doppen (zaadteelt).
13. wortelen omdoen en dorschen voor F. Booteman in de Kerkeschuur.
14. Geitenhok timmeren, 2 jonge geiten gekocht voor ƒ 14.50 van Teun Krul.
16 t/m 20. eerst koolrapen omdoen, greppelen en tulpen poten.
21. Wortelen dorschen voor Prins en Fokke Bootsman.
23 tm 31. Tulpen poten, gladiolen en bieten rooien, komkommer doppen, uienzaad dorschen in de schuur.
In November. Bieten omdoen, Rode Star aardapp. rooien 10 1/2 mud van 5 roeden, tulpen poten, 7 dagen baggeren.
3 en 4. Geiten naar de bok en tuinboonen leveren.
17, 18 en 19. vriezen en ijzelen.
20. schelpen kruien voor Prins.
24. 's Morgens de geslachte geit halen van Nijdam.
30. Kunstmest zaaien en walbehangen, gehele dag vriezen.
1. Dec. Schuur van Prins mee vervoeren over Jb. Kort z'n land.
2 t/m 28. bieten rooien, 8 dagen baggeren met steeds de vermelding 8 schuiten, 6 dagen spitten.
7. Komkommerzaad geleverd 11 4/5 pond.
16. Boomen halen met Toon van Grootjes, bij hem en mij gepoot.
21. Baggerschuit schoongemaakt, 's avonds geld vangen bij Jb. Kooiman voor Tuinbonen.
22. 's Morgens thuis scharrelwerk, 's middags naar de notaris geweest. Familie enz.
23. Geitenhok gekocht van D.Broer ƒ 5.00.
Tot Slot: Een algemene beschouwing.
Een best jaar voor de landbouwers, zaadprijzen buitengewoon duur. Uienzaad
ƒ 16.- Boonen ong. ƒ 1.25, bietenzaad, augurken, tuinboonen zeer duur.
Vaste arbeidslonen 6 à 700 gulden. Losse lonen 4 à5 gulden per dag.
Voor de gewassen geen best jaar, nogal koud ook voor de bloemen.
Aardappelen slechte teelt, wegens te vroege ziekte.
Veel bijzondere regeringswetten voor den uitvoer.
Dure levensmiddelen, eieren 16 cent per stuk, boter meer dan ƒ 1.- per
pond, een kaas een paar gulden, een roggebrood 56 cent, alles duurder, sommige artikelen niet te krijgen.
Steenkolennood, minder gasverbruik, vroege winkelsluiting.
