Kistemaker

Thuis » Boeken » West-Friesland... het land waar wij wonen » Pagina 70-71

3. Wie is de Westfries

Het rijke roomse en het mannenbroeders leven

Van Ruard Tapper naar kardinaal Willebrands is een hele stap. In de tijd althans, niet wat betreft de plaats van herkomst: de theoloog inquisiteur Tapper kwam uit Enkhuizen en de kardinaal uit Bovenkarspel. Beiden vrome mensen die veel voor het aanzien van de katholieke kerk hebben betekend. Een Onafzienbaar leger geestelijken heeft tussen Tapper en Willebrands de kerk en de gelovigen gediend. Er waren goede bij en minder goede, soms zelfs vechtersbazen en notoire dronkenlappen. Maar echt slecht werden zij bevonden, die zich met de vrijheid van de Westfriezen bemoeiden. Kerken en burgerlijke overheid lagen nogal eens met elkaar overhoop. Niet dat ze meteen vechtend over straat rolden, maar het begon er wel een beetje op te lijken toen pastoor Jacob Pieterszn, van Grootebroek de burgemeester voor 'rotte vis' uitschold en met hem op de vuist ging.
De strijdlustige zieleherder dreigde de schout ook nog een oplawaai te geven als hij niet maakte dat hij wegkwam. Overigens was er een grote betrokkenheid bij het wel en wee van de kerk. Dat bleek toen Paus Pius IX in 1866 een beroep deed op de gelovigen om de onafhankelijkheid van de kerkelijke staat ten opzichte van het verenigd Italië te verdedigen. Het bataljon pauselijke zouaven dat oorspronkelijk uit Fransen en Belgen bestond werd na de oproep van de bisschop van Haarlem uitgebreid met een boerenzoon uit Lutjebroek: Pieter Jong.
Piet liet, op advies van de plaatselijke pastoor, zijn biertje staan en ging met zijn neef Willem 'om de zuid'. Hij verweerde zich zodanig dat hij in zijn eentje een hele groep tegenstanders bij Monte Libretti tegenhield. (Tegenhield, en niet 'omsingelde', zoals in de sterke verhalen van de latere Lutjebroekers.) Piet maakte het in ieder geval met zijn dappere daad mogelijk dat zijn te hulp gesnelde makkers de overwinning konden behalen. Pieter Jong verloor het leven, maar zijn voorbeeld inspireerde nog zo'n twintig jongemannen uit de Streek om als pauselijke zouaaf dienst te nemen.

Geïnspireerd door het voorbeeld dat Jan Mazereeuw, de profeet van Opperdoes, ooit eens gaf probeerde een van zijn verre (godsdienstige) nakomelingen het om bij leven en welzijn ten hemel te worden opgenomen.
Ter vereenvoudiging van die hemelvaart was hij in een boom op de Vest in Enkhuizen geklommen. Om onbekende redenen ging de lancering echter niet door. Toen onze man de volgende dag weer op zijn werk kwam, mompelden zijn collega's hoofdschuddend steeds maar weer: 'Geen thermiek, geen thermiek'.

Een man van andere godsdienstige signatuur was Jan Mazereeuw, de profeet van Opperdoes. Een in 1779 geboren landman aan wie op 43-jarige leeftijd 'een helder licht' verscheen toen hij met zijn schuitje omtrent het Veldhuis te Oostwoud voer. Mazereeuw meende hierin het teken te zien dat hij tot de uitverkorenen behoorde. In tegenstelling tot het heldere licht dat zijn ogen hadden gezien werden zijn spraak en geschriften steeds duisterder. Het bleek echter een taal die zo veel indruk maakte, dat velen zich zijn leerling gingen noemen. Zij volgden zijn 'oefeningen', die volgens het luister- en huiver-principe waren opgezet, met gepaste devotie. De recente praktijken van Lou de palingboer, een Sudeten-Westfries afkomstig uit Anna-Paulowna, werden vaak vergeleken met die van zijn illustere voorganger uit Opperdoes. In Nieuwe Niedorp ging het heel wat anders toe toen dominee Schermerhorn zijn intrede had gedaan. Een zeer verlichte geest, een vrijheidslievende Westfries van de eerste orde. Bevriend met Frederik van Eeden, bewonderaar van lbsen en Tolstoi. Een man die, naar hij zei, niet kon bidden op commando; die als vrije socialist en fervent anti-militarist zich uitte in boeken en toneelstukken. Een uiterst principieel geheelonthouder die geen wijn bij de avondmaalsviering toeliet. Een begaafd spreker die, mede daardoor, een zeer getrouwe aanhang had.
In veel verhalen wordt hij genoemd als animator van de op zuiver communistische grondslag gevestigde 'kolonie' te Nieuwe Niedorp.
Aat Wit zegt in zijn boek over 'Nierop' echter dat Schermerhorn niet meer dan sympathisant van het communisme was. De verbale kunst van Schermerhorn, en in niet mindere mate die van zijn collega Westmijze, trok hier veel toehoorders. Toen zij niet meer preekten, of liever: voordrachten hielden, werden de kerken net zo weinig bezocht als vóór hun komst. Niet zulk bedrijvig kerkvolk hier.


© 2001-2023 | Sitemap | Contact

Facebook: Ansichtkaarten van Andijk