» Boeken
» West-Friesland, land om van te houden
De gemeente Wester-Koggenland is qua oppervlakte met zijn 6200 hectare één der grotere
in West-Friesland. Met maar liefst acht dorpen en vier buurtschappen. Avenhorn, Berkhout, De Goorn,
Oudendijk, Scharwoude, Spierdijk, Ursem en Zuidermeer bezitten nog een kerk en maken - volgens het
woordenboek - daarom terecht aanspraak op de aanduiding 'dorp'; de buurtschappen zijn Bobeldijk,
Rustenburg, Wogmeer en Grosthuizen. Het aantal inwoners van Wester-Koggenland is bijna 13.000.
De banpaal aan
de Walingsdijk tussen Avenhorn en Ursem
Wester-Koggenland is een overwegend agrarisch gebied, ontstaan in de veertiende eeuw. Toen stonden
Avenhorn, Berkhout, Grosthuizen, Scharwoude en Oudendijk als de vijf Veenhoop-dorpen bekend. Bos,
veengrond en water voerden er de boventoon. De strijd tegen de steeds weer aanvallende waterwolf was
hier hevig. Behorend tot de polder de Westerkogge werden onder andere aan de bewoners van Berkhout
zware plichten opgelegd in het kader van het landbeheer. Elke landgebruiker moest zes weken in de
herfst aan de dijken werken. De erop volgende schouw kende zware straffen voor hen, die de regels
hadden overtreden. Knoeien aan de wierdijken werd bestraft met een boete van twintig stuivers. En
wie voor de tweede keer betrapt werd, verdween in het cachot van Berkhout, toen nog - naar
waarschijnlijkheid - onder de door de vrome Berkhouters op een hoge terp gebouwde houten kerk.
Dijkgraaf en schouwheren stelden trouwens een onderdanige benadering bij de schouw op prijs. Avenhorn
en Ursem Wie het waagde om de dijkgraaf te dicht te naderen (er is sprake van tien meter), zonder dat
hij daarvoor permissie had, kreeg twintig stuivers aan z'n broek. En dat in één van de
armste delen van West-Friesland.
Naast de waterwolf was - en is nog steeds - ook de
rode haan een gevreesde vijand. De veelal met riet bedekte boerenonderkomens (veelal van het Noordhollands
stolptype) waren en zijn in de lintbebouwing bij wind een willige prooi van het vuur. Van recente
datum dateert de ramp in Rustenburg. Op 24 maart 1968 brandden aangewakkerd door een zuid-wester storm
in de nacht vier boerderijen en twee woonhuizen op rij tot de grond toe af. Opvallend bij de komst van
de dageraad, dat de met pannen gedekte huizen door de rode haan waren overgeslagen.